TIJORAT BANKLARI FAOLIYATIDA MUAMMOLI KREDITLAR PAYDO BO’LISHIGA TA’SIR ETUVCHI OMILLAR TAHLILI

Abstract

Mazkur maqolada tijorat banklari faoliyati jarayonida muammoli kreditlar (ya’ni, o‘z vaqtida qaytarilmayotgan yoki undirilishi qiyin bo‘lgan kreditlar) paydo bo‘lishiga olib keluvchi asosiy omillar kompleks tahlil qilinadi. Mualliflar bank kredit portfellarining sifati va ularning moliyaviy barqarorlikka ta’sirini ko‘rsatish bilan birga, kredit xavfini boshqarish tizimidagi mavjud muammolarni ham yoritib beradi. Muammoli kreditlar hajmining ortishi nafaqat banklarning rentabelligini pasaytiradi, balki milliy moliyaviy tizim barqarorligiga ham tahdid soladi. Maqolada muammoli kreditlarga ta’sir qiluvchi ichki va tashqi omillar chuqur o‘rganiladi. Ichki omillar sifatida kredit oluvchilarning to‘lovga layoqatsizligi, kreditni ajratishdagi noto‘g‘ri baholash mezonlari, bank xodimlarining malakasi yetarli emasligi, ichki nazorat mexanizmlarining sustligi kabilar ko‘rib chiqiladi. Tashqi omillar esa mamlakat iqtisodiy barqarorligi, inflyatsiya darajasi, soliq va huquqiy muhit, pandemiya yoki global moliyaviy inqirozlar kabi omillar bilan bog‘liq holda tahlil qilinadi. Ayniqsa, iqtisodiy inqiroz paytlarida muammoli kreditlar salmog‘ining keskin oshishi kuzatilishi statistik ma’lumotlar bilan asoslab beriladi. Tahlil natijalari asosida, mualliflar muammoli kreditlar ulushini kamaytirishga qaratilgan taklif va tavsiyalar ishlab chiqadi. Jumladan, kreditlash siyosatini optimallashtirish, zamonaviy kredit reyting tizimlarini joriy qilish, kredit bo‘yicha xavflarni real vaqt rejimida monitoring qilish, axborot texnologiyalaridan keng foydalanish, shuningdek, kredit olishda garov va kafillik tizimini isloh qilish zarurligi ta’kidlanadi. Ushbu ilmiy maqola tijorat banklari, moliyaviy tahlilchilar, iqtisodiy siyosat yurituvchilar, hamda ilmiy tadqiqotchilar uchun foydali bo‘lib, muammoli kreditlar muammosini chuqurroq tushunish va uning oldini olish bo‘yicha amaliy yo‘nalishlar beradi.